کود های کشاورزی

مقدمه

حاصلخیزی خاک از جمله مواردی است که باید به طور مستمر و دایم به آن توجه شود. در هر سال زراعی با کشت گیاهان و برداشت محصولات مختلف مقدار بسیار زیادی از مواد مغذی از خاک خارج می شود. در این زمینها اگر مواد غذایی از دست رفته به خاک برگردانده نشود. به تدریج از حاصلخیزی خاک کاسته شده و در نتیجه عملکرد و میزان محصول سالانه کاهش می یابد بنابراین در هر سال زراعی به موازات آماده سازی مکانیکی و فیزیکی خاک از لحاظ شیمیایی نیز باید خاک آماده شود؛ این کار یا افزودن کود های مختلف به خاک مزارع صورت می گیرد؛ در واقع اثر کود، افزایش مواد غذایی در خاک زراعی می باشد تا کمبود عناصر موجود در آن که مورد نیاز گیاهان است، جبران گردد؛ مصرف موادی مانند خاکستر، کود حیوانی و …. به عنوان کود از قدیم رایج بوده است. اما تاریخچه تولید و بهره گیری از کود شیمیایی به سال ۱۸۳۰ میلادی باز می گردد. در این سال مصرف کود شیمیایی شروع شده و در سال ۱۸۴۳ میلادی کود سوپر فسفات تولید شد و سپس در سال ۱۹۱۳ یک نظریه به نام واکنش ها بر بوش مطرح شد. در این واکنش گاز آمونیاک تولید شده به عنوان ماده اولیه برای تولید انواع کودهای نیتروژنه مورد استفاده قرار می گیرد و پس از آن کودهای مختلفی به تدریج و با استفاده از واکنشهای شیمیایی تولید و مورد مصرف قرار گرفته اند.

تعریف کود

به هر نوع ماده معدنی، آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و سبب بالا بردن حاصلخیزی خاک و یا تیمار گیاهی که سبب افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود، کود اطلاق شده و در تعریفی دیگر، کود هر گونه مواد طبیعی و یا غیر طبیعی است که عموما به خاطر مواد مفیدی که در آن وجود دارد. در کشاورزی برای تقویت خاک مزارع از آنها استفاده می شود.

به طور کلی کودها به دو دسته کلی تقسیم بندی میشوند که در ذیل به آنها اشاره خواهد شد:

 1-کودهای آلی

هر ماده آلی که به وسیله میکروبها قابل تجزیه باشند میتواند به عنوان کود آلی به کار رود ، به این ترتیب به موادی که از بقایای پوسیده جانوران گیاهان، فضولات حیوانات و انسان و زواید زندگی آنها به وجود آمده باشد کود آلی گفته میشود سرچشمه مواد آلی خاک، بقایای حیوانی و بازمانده های گیاهی است؛ این مواد از ابتدای ورود به خاک، تحت تاثیر مستقیم موجودات زنده و گروه های میکروبی آن قرار گرفته و تغییرات زیادی می یابند؛ دو پدیده عمده در این تغییر ماهیت مواد شناخته شده اند که شامل پدیده معدنی شدن (Mineralization) و پدیده هوموسی شدن (Humiification) میباشد ارزش اصلی کودهای آلی به علت تغییرات فیزیکی است که در خاک ایجاد مینمایند و از این طریق سبب بهبود خصوصیات فیزیکی آن نفوذ پذیری ساختمان مناسب قدرت نگهداری آب تهویه و … می گردند؛ این کودها در مقایسه با کودهای شیمیایی از نظر عناصر غذایی مورد نیاز گیاه درصد کمتری دارند، اما با توجه به این امر که خاکهای ایران از نظر مواد آلی فقیر میباشند؛ افزایش ماده آلی خاکها برای حفظ حاصلخیزی و تداوم فعالیت موجودات زنده خاکزی امری ضروری است؛ و کودهای آلی شامل کودهای دام و طیور، کود سبز ، کمپوست کودهای بیولوژیکی میکوریزی و ورمی کمپوست می باشد.

مزایای کودهای آلی

۱- مواد آلی منبع تامین ۹۰ تا ۹۵ درصد نیتروژن مورد نیاز گیاه در خاکهای کود نخورده میباشد.

2- مواد آلی می تواند منبع مهم تامین فسفر و گوگرد قابل استفاده گیاه باشد؛ مشروط به این که مقدار هوموس خاک به دو درصد یا بالاتر برسد.
3- مواد آلی به شکل مستقیم یا غیر مستقیم با افزایش فعالیت میکروبی باعث تولید مقدار زیادی مواد تشکیل دهنده خاکدانه ها از جمله پلی ساکاریدها می شود.

4- مواد الى غالبا ۳۰ تا ۷۰ درصد از کل ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) خاک را تشکیل می دهند؛ سطوح زیاد قابل دسترس در هوموس محل تبادل کاتیونی زیادی دارد که عناصر غذایی را برای استفاده بعدی گیاه نگه میدارد و فلزات سنگین آلوده کننده مانند سرب، کادمیم و فلزات مشابه که معمولاً به علت استفاده از فاضلابها وارد خاک میشوند را جذب سطحی می کند و از این طریق به پاک سازی محیط کمک می کنند.

5- مواد آلى عموما مقدار آب موجود در خاک را در حالت ظرفیت مزرعه و مقدار آب قابل استفاده در خاکهای شنی را افزایش داده و تهویه خاکهای رسی را با افزایش خاک دانه سازی و ایجاد خلل و فرج بزرگتره زیادتر می کند.

6- مواد آلی به عنوان یک کلات عمل میکند و قابلیت استفاده و تحرک عناصر کم مصرف را افزایش می دهد.

7- مواد آلی کربن مورد نیاز بسیاری از میکروارگانیسمهای مفید خاک از جمله، بعضی از باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن (مانند  ازتوباکترها) را فراهم می کنند.

8- وقتی که ماده آلی به عنوان پوشش دهنده (مالچ) به سطح خاک اضافه می شود، فرسایش خاک را کاهش می دهد.

9- مواد آلی با جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب مانع از دست رفتن رطوبت خاک میشود و در زمستان و تابستان دمای خاک را متعادل نگه می دارد.

۱۰- هوموس ناشی از ماده آلی مقاومت خاک را در برابر تغییرات سریع اسیدیته، قلیایت و شوری و صدمه آفت کشها و فلزات سمی سنگین افزایش میدهد.

 

 

2- کودهای شیمیایی

تولید این نوع کودها در ،کشاورزی انقلابی را در تولید محصولات کشاورزی به وجود آورد طی مرور زمان تولید این کودها رو به افزایش گذاشته و از آنجا که این کودها سبب افزایش محصولات میگردند. باید در نظر داشت که این کودها صدمات زیادی را به خاک موجودان زنده و اکوسیستم وارد مینمایند؛ ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر؛ بسیار متفاوت میباشد این تفاوتها در مصرف نحوه ،پخش زمان کود دهی و اثر بخشی کودها تأثیر بسیار مهمی دارند؛ بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیایی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد، کودهای شیمیایی موادی هستند که به صورت شیمیایی تولید شده و دارای مواد مغذی مورد نیاز گیاهان می باشند که برخی از آنها جزء عناصر پر مصرف گیاه (ماکرو المنت) و برخی جزء عناصر کم مصرف گیاه (میکرو المنت) میباشند. کودهای شیمیایی بر اساس نوع عنصر تقسیم بندی میشوند به عنوان نمونه کودهای نیتروژنه فسفری و پتاسیمی دارای یک یا دو عنصر میباشند کودهای شیمیایی در کارخانجات کودسازی تهیه می شوند. کودهای شیمیایی جامد از لحاظ عناصر موجود در آن به دو نوع تک عنصری (ساده) و چند عنصری (مرکب) تقسیم بندی میشوند

کود ساده

به کودی گفته میشود که تنها دارای یکی از عناصر نیتروژن فسفر یا پتاسیم در حد قابل اندازه گیری باشد، مانند اوره سوپر فسفات تریپل نیترات آمونیوم کلرید پتاسیم سوپر فسفات ساده و….

 

برای دیدن محصولات کود های کشاورزی کلیک کنید..

 

کود مرکب

به کودی گفته میشود که از سه عنصر غذایی نیتروژن فسفر و پتاسیم و دارای حداقل دو عنصر در حد قابل اعلام باشد که این کود میتواند از طریق واکنش شیمیایی (ترکیبی) یا آمیختن فیزیکی (آمیخته) تهیه شود؛ البته افزون بر عناصر غذایی پر نیاز میتواند دارای عناصر غذایی کم نیاز ریز مغذی نیز باشد.

 

برای دیدن محصولات کودهای کشاورزی کلیک کنید…

 

کود مرکب ترکیبی

به کود مرکبی گفته میشود که از واکنش شیمیایی حاصل شده باشد؛ به عنوان نمونه دی آمونیوم فسفات که کودی ترکیب یافته از دو عنصر غذایی نیتروژن و فسفر میباشد.

 

کود مرکب آمیخته

به کود مرکبی گفته میشود که از طریق آمیختن فیزیکی حاصل شده باشد که به دو دسته آمیخته همگن و آمیخته ناهمگن تقسیم می شود.

-کود مرکب آمیخته همگن

به کود مرکب آمیخته ای گفته میشود که در آن کودهای ساده و ترکیبی به شیوه ای با یکدیگر مخلوط می گردند که نسبت مواد معدنی تشکیل دهنده کود حاصل در تمام دانه ها ثابت و یکسان است و کودهای آمیخته همگن به سه نوع دانه ای پریل و بلوری طبقه بندی می شوند.

-کود مرکب آمیخته ناهمگن

به کود مرکبی گفته میشود که از طریق آمیختن فیزیکی خشک، حاصل شده باشد که الزاماً نسبت مواد معدنی تشکیل دهنده در تمام دانه ها ثابت و یکسان نیست.

 

 

منبع:

کتاب کود و کشاورزی

گردآوری و تالیف:

مهندس سهراب چنداز

مهندس رضا خاکرنگین